التحلیل الصرفی :
التحلیل الصرفی ،بررسی ویژگی های فردی هر کلمه است ، بدون در نظر گرفتن موقعیت آن کلمه در جمله.(در فارسی به آن تجزیه می گوییم) اولین گام در تحلیل صرفی این است که تشخیص دهیم ، کلمه ی مورد نظر اسم است یا فعل است یا حرف.
ü اگر اسم است، ویژگیهای فردی آن به ترتیب چنین خواهد بود:
عدد (مفرد،مثنی،یاجمع) ، جنس (مذکر،مؤنث) ، جامد یا مشتق(نوع مشتق)، نکره یا معرفه بودن(نوع معرفه) ، مبنی یا معرب (اگر معرب بود منصرف یا غیر منصرف بودنش را مشخص کنیم)
ü اگر فعل است، ویژگی های فردی آن به ترتیب چنین خواهد بود :
زمان (ماضی، مضارع، امر) ، صیغه (غائب،مخاطب،متکلم) ، مجرد یا مزید (نوع مزید ) ، لازم یا متعدی ، مبنی یا معرب، معلوم یا مجهول .
ü اگر حرف است ،ویژگی های فردی آن به ترتیب چنین خواهد بود :
نوع حرف ، عامل یا غیر عامل ، نوع مبنی (زیرا حروف همه مبنی اند).
الإعراب :
الإعراب ،بررسی نقش هر کلمه است ، با در نظر گرفتن موقعیت آن کلمه در جمله .(در فارسی به آن ترکیب می گوییم).اولین گام در الإعراب این است که تشخیص دهیم کلمه ی مورد نظر ،در چه جمله ای قرار گرفته (جمله ی فعلیه یا اسمیه).
ü اگر کلمه ی مورد نظر ما در جمله ی فعلیه است :
در صورتی که آن کلمه اسم باشد ممکن است نقشهایی مانند فاعل ،نائب فاعل ،مفعول ،مجرور به حرف جر،....را بپذیرد.
در صورتی که آن کلمه فعل باشد علاوه بر بیان نقش فعل ، باید فاعلش را نیز در کنارش مشخص کنیم.
در صورتی که آن کلمه حرف باشد نیازی به الإعراب ندارد.
ü اگر کلمه ی مورد نظر ما ، در جمله ی اسمیه است :
یا نقش مبتدا دارد و یا خبر (که با توجه به توضیحاتی که در بحث جمله ی اسمیه گذشت می توانیم نقش هرکدام را تشخیص دهیم).
نکته : البته در بحث نواسخ مبتدا وخبر خواهیم دید که با آمدن هرکدام از نواسخ در ابتدای جمله ی اسمیه تغییراتی در إعراب مبتدا وخبر ایجاد می شود .
بیشتر بدانیم :
نقشهای مرفوع : فاعل ،نائب فاعل ،مبتدا ،خبر،اسم افعال ناقصه ،اسم افعال مقاربه،خبر حروف مشبه بالفعل،خبر لا نفی جنس
نقشهای منصوب : مفعول به ،مفعول فیه ،مفعول له(لأجله) ،مفعول مطلق،حال ، تمییز ،مستثنی،منادیَ ،خبر افعال ناقصه ،خبر افعال مقاربه ،اسم حروف مشبه بالفعل ،اسم لانفی جنس.
نقشهای مجرور : مجرور به حرف جر ،مجرور به اضافه(مضاف الیه).
| کلمه | التحلیل الصرفی | الإعراب |
| اسم | اسم-(مفرد،مثنی یاجمع )-(مذکریامؤنث)-جامد یامشتق(نوع مشتق)- نکره یامعرفه(نوع معرفه)- مبنییامعرب-(اگر معرب بود: منصرف یاغیرمنصرف). | درقسمت الإعراب باید نقش کلمات را در جمله مشخص کنیم. اگرجمله فعلیه است ،نقشهایی مانند:فاعل،مفعول،مجرور به حرف جر،...... اگرجمله اسمیه است،نقشهایی مانند:مبتدا، خبر،اسم وخبر افعال ناقصه ،حروف مشبه...... |
| نکته:ضمیرها،اسمهایموصول،اسمهای اشاره و.......جزء اسمها به شمار می آیند وبرای تحلیل صرفی بایدخصوصیاتشان بیان شود. | ||
| فعل | فعل-(ماضی،مضارعیا امر)- صیغه(غائب،مخاطب،متکلم) - ثلاثی مجرد یا مزید(باب مزید)- لازم یامتعدی- معرب یا مبنی- معلوم یا مجهول. | |
| حرف | نوعحرف- عامل یا غیر عامل- مبنی بر........ |
للإعراب والتحلیل الصرفی :
(ذَهَبَ الطالِبُ إلی المدرسةِ).
| کلمه | التحلیل الصرفی | الإعراب |
| ذَهَبَ | فعل،ماضی،للغائب،ثلاثیمجرد،لازم،مبنی،معلوم. | فعلوفاعله الطالبُ(جمله فعلیه) |
| الطالِبُ | اسم،مفرد،مذکر،مشتق(اسمفاعل)،معرفه(ذوللام)،معرب،منصرف. | فاعلمرفوع |
| إلی | حرفجر،عامل،مبنی بر سکون. |
|
| المدرسةِ | اسم،مفرد،مؤنثمجازی،مشتق(اسم مکان)،معرفه(ذوللام)،معرب،منصرف | مجروربه حرف جر |